I. Saklı Pay Nedir?
Mirasbırakan tarafından miras olarak mirasçılara aktarılan terekeye sahip olma yetkisi miras hakkıdır. Mirasbırakanın tasarruf özgürlüğünün sınırlanmaması durumunda, yasal mirasçılar zarar görebilecektir. Bu durumun gerçekleşmemesi için bazı yasal mirasçılar, saklı paylı mirasçılardır. Mirasbırakan bu paylar hakkında tasarrufta bulunsa ve saklı paylı mirasçılara bırakmasa dahi saklı paylı mirasçılar, saklı paylarını geri alma hakkına sahiptirler. Bu nedenle tenkis nedeniyle tapu iptali ve tescil davası gündeme gelecektir.
Saklı paylı mirasçılar, mirasbırakanın altsoyu, annesi, babası ve eşidir.
- Altsoyun saklı pay oranı yasal miras payının yarısı,
- Anne ve babanın her biri için yasal miras payının dörtte biri,
- Eş için altsoy ya da ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı, diğer hallerde yasal miras payının dörtte üçüdür.
II. Tenkis Nedir?
Tenkis, indirim anlamına gelmektedir. Saklı paylarını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilmektedirler. Tenkis talep etme hakkına sahip olan saklı paylı mirasçı bu hakkını, lehine tenkise konu kazandırmada bulunulan kişiye karşı dava açarak kullanabilmektedir.
Mahkemece verilen tenkis kararı ile birlikte miras bırakanın saklı payı ihlal eden kazandırmaları saklı pay oranında mirasın açıldığı tarihten itibaren geçmişe etkili olarak, geçersiz hale gelmektedir. Tenkis talebinde bulunmak için iki şart gerekmektedir. İlki, miras bırakanın terekesi üzerinde tasarruf özgürlüğünü aşacak miktarda kazandırmada bulunmasıdır. İkincisi, saklı pay sahibi mirasçının, saklı payının ihlal edilmesi gerekmektedir.
Saklı pay sahibi mirasçılara ölüme bağlı tasarrufla yapılan ve tasarruf edilebilir kısmı aşan kazandırmaların onların saklı paylarını aşan kısmı orantılı olarak tenkise tabidir. Tenkise tabi birden fazla ölüme bağlı tasarrufun bulunması halinde, saklı pay sahibi mirasçıya yapılan kazandırmanın saklı payı aşan kısmı ile saklı pay sahibi olmayan kimselere yapılan kazandırmalar orantılı olarak tenkis edilmektedir.
Tenkis, davacının saklı payı tamamlanıncaya kadar öncelikle ölüme bağlı tasarruflar üzerinden yapılmaktadır. Ölüme bağlı tasarruflar saklı payı karşılamazsa en yeni tarihli olandan başlayarak geriye doğru gidilerek sağlararası kazandırmalar üzerinde yapılmaktadır.
Kendisine tenkise tabi kazandırma yapılan kişi eğer iyiniyetli ise mirasın kendisine geçmesi anında kazandırmadan elinde kalanı geri vermekle yükümlüdür. Fakat iyi niyetli değilse geri vermesi yetmeyecektir. Aynı zamanda hak sahibine verdiği zararlar ve elde ettiği veya elde etmeyi ihmal ettiği ürünler karşılığında tazminat ödemek zorunda olacaktır.
Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl içinde açılmak zorundadır. Bu süre, hak düşürücü süredir.
III. Tenkise Tabi Tasarruflar Nelerdir?
Ölüme bağlı tasarruflar ve bazı sağlararası kazandırmalar tenkise tabidir.
- Mirasbırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar,
- Geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar
- Alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,
- Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,
- Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar,
- Ölümünden önceki bir yıl içinde adet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,
- Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılma amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar tenkise tabidir.
IV. Tenkis Nedeniyle Tapu İptali ve Tescil Davası
Tenkis nedeniyle tapu iptali ve tescil davası, saklı paylı mirasçıların payları taşınmazın devri ile ihlal edilmişse bu taşınmazdan paylarını geri almalarıdır. Mirasçılar, saklı payları oranında taşınmazın tapusunun iptali ile kendi üzerlerine tescilini talep edebilirler.
Davayı sadece saklı paylı mirasçılar açabilecektir. Saklı paylı mirasçıların alacaklıları da alacaklarını başka şekilde tahsil edemeyeceklerini ispatlayarak tenkis davası açabilmektedir. Davalı ise lehine kazandırmada bulundurulan kişidir. Davalı, gerçek veya tüzel kişi olabilmektedir.
Birden fazla saklı paylı mirasçı birlikte veya ayrı ayrı dava açabileceklerdir. Aralarında zorunlu dava arkadaşlığı mevcut değildir. Her saklı paylı mirasçı, kendi saklı payını talep edebilmektedir. Mirasçılıktan çıkarılan kişiler ve mirastan feragat sözleşmesi imzalamış kişiler, tenkis davası açamazlar.
Davacının bu davada;
- Mirasa hak ehliyetini,
- Saklı paylı mirasçı olduğunu,
- Miras bırakanın öldüğünü,
- Saklı payına el atıldığını kanıtlaması gerekmektedir.
Ölüme bağlı tasarrufların tenkisi için miras bırakanın saklı payı zedeleme kastının bulunması gerekmemektedir. Taşınmaz ölüme bağlı tasarrufla kazandırıldıysa taşınmazın saklı pay oranında tescili daha kolay olacaktır. Fakat sağlararası tasarrufların tenkisinde saklı payı zedeleme kastının ispat edilmesi gerekmektedir.
Saklı paylı mirasçıların muris muvazaası iddiası da olabilmektedir. Bu durumda saklı paylı mirasçıların muvazaa ve şekle aykırılık nedeniyle tapunun iptal edilerek adına tescili ile tenkis talebini aynı davada terditli olarak ileri sürebilecekleri
gibi, ayrı davalarda da serbestçe ileri sürebilmektedir.
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi ile yapılan kazandırmalarda da tenkis davası için, sözleşmenin yapılmasında bağış amacı veya saklı pay kurallarını etkisiz kılarak mirastan mal kaçırma amacı olması gerekmektedir.
V. Tenkis Nedeniyle Tapu İptali ve Tescil Davası Hangi Mahkemede Açılır?
Tenkis nedeniyle tapu iptal ve tescil davasında görevli mahkeme, asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın en son yerleşim yeri mahkemesidir. Miras bırakanın en son yerleşim yeri mahkemesi, kesin yetkilidir. Mahkeme tarafından resen göz önüne alınacaktır. Davanın konusu taşınmaz olmasına rağmen yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi değildir.
Gayrimenkul Hukuku Yayınlarımız
Bizi Arayın : +90 212 909 86 34
Mail Gönderin : info@ballawyer.com
