I. Özel Üniversitelerinin Kar Gütmeme Amacı
Her özel üniversite, vakıf üniversitesidir ve kamu tüzel kişiliğine sahiptir. Vakıf üniversiteleri de devletin denetimi altında olup Yükseköğretim Kurulu’na bağlı hareket etmek zorundadır.
Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği 4’üncü maddesinde; “Vakıf Yükseköğretim Kurumu: Kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile Vakıflar tarafından kurulmuş bulunan üniversite ile yüksek teknoloji enstitüsü ve bunların bünyesinde yer alan fakülteler, enstitüler, yüksekokullar, meslek yüksekokulu konservatuarlar, araştırma uygulama merkezleri ile bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsüne bağlı olmayan meslek yüksekokuludur.” şeklinde vakıf yükseköğretim kurumunun kar amacı güdemeyeceği belirtilmektedir.
Özel üniversiteler, kar amacı güdemezler. Bu bağlamda kar amacı gütmeleri, yönetmelikte açıkça yasaklanmıştır. Kurmuş oldukları yükseköğretim kurumundan herhangi bir surette gelir, kazanç ve hak elde edemezler. Tamamen eğitim ve öğretim için kurulan üniversitelerdir. Bu sebeple para kazanma amacıyla hareket etmeleri takdirde Anayasa’ya ve yönetmeliğe aykırı hareket etmiş olmaktadırlar.
II. Yükseköğretim Kurulu’nun Vakıf Üniversitelerine Uyarısı
2023 Yılında ülkemizde yaşanan yüksek enflasyon sebebiyle özel üniversiteler de fiyatlarına zam yaptılar. Fakat bu zam miktarları TÜİK tarafından açıklanan Tüketici Fiyat Endeksinin oldukça üzerindedir. Bununla beraber bazı öğrenciler okul masraflarını karşılayamadığı için okullarını dondurmak, bazıları ise bırakmak zorunda kaldı. Tüm bu sebeplerle 27 Mayıs 2023 Tarihinde Yükseköğretim Kurulu tarafından üniversitelere bir yazı gönderilmiştir.
27 Mayıs 2023 Tarihinde Yükseköğretim Kurulu, vakıf üniversitelerine; “Yükseköğretim Kurulu vakıf yükseköğretim kurumlarını eğitim öğretim ücretlerine enflasyon oranının üstünde zam yapmamaları konusunda uyardı. Yükseköğretim Kurulu tarafından vakıf yükseköğretim kurumlarına gönderilen “Eğitim ve Öğretim Ücreti” konulu yazıda, bazı vakıf yükseköğretim kurumlarının eğitim ve öğretim ücretlerine enflasyon oranının üzerinde zam yaptıklarına ilişkin şikâyetler olduğu belirtildi. Vakıf Yükseköğretim Kurumları Mütevelli Heyetlerinin, eğitim ve öğretim ücretlerinin belirlenmesi sürecinde vakıf yükseköğretim kurumlarının kâr amacı güdemeyeceklerine ilişkin mevzuat düzenlemelerine işaret edilen yazıda öğrencilerin talep ve şikâyetlerinin dikkate alınarak bu konuda gerekli özenin gösterilmesi, eğitim ve öğretim ücreti artış sınırının enflasyonun üzerinde olmaması istendi.” şeklinde ücretlerini belirlerken Tüketici Fiyat Endeksi TÜFE enflasyon oranına uymak zorunda olduklarını bildirmiştir.
TÜİK verilerine göre Temmuz 2023 TÜFE oranı ise 57,45’dır. (12 aylık artış ortalamalarına göre.) Bu nedenle özel üniversiteler, ücretlerine en fazla yüzde 57,45 zam yapmalıdırlar. Bu sebeple TÜFE (enflasyon) oranının üzerinde zam yapan özel üniversitelere dava açabilirsiniz. Ve TÜFE oranının üzerinde ödenen parayı geri isteyebilirsiniz. Ya da ücreti daha ödemediyseniz sözleşmenin uyarlanması davası açarak TÜFE oranının üzerinde kalan miktarı ödemeyebilirsiniz.
III. Eğitim Hakkı
Anayasa’nın 42’nci maddesinde; “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir. Ayrıca Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ek protokol No.1’in 2’nci maddesinde; “Hiç kimse eğitim hakkından yoksun bırakılamaz. Devlet, eğitim ve öğretim alanında yükleneceği görevlerin yerine getirilmesinde, ana ve babanın bu eğitim ve öğretimin kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama haklarına saygı gösterir.” hükmüne yer verilmektedir.
Vakıf üniversitelerinin fahiş zamları, eğitimin öngörülemez bir biçimde kısıtlanmasına ve eğitim hakkının ihlaline yol açacaktır. Eğitim hakkı, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları uyarınca yükseköğretimi de kapsamaktadır. Öğrencilerin enflasyon oranının çok üzerinde bir ücret zammın ödeyebilmesi mümkün olmayacaktır. Bu sebeple eğitim haklarından mahrum kalmalarına sebep olacağı aşikardır.
Devletin eğitime erişim hakkını ülkesinde yaşayan insanlara sağlaması zorunludur. Bu sebeplerle üniversite ücretlerine yapılan fahiş zamlar Anayasa’ya aykırıdır. Ayrıca kar amacı güttüğünden uyarlama yapılması zorunludur.
IV. Öğrenciler Özel Üniversitelere Nasıl Dava Açabilir?
Türk Borçlar Kanunu’nun 138’inci maddesinde; “Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkının yerine fesih hakkını kullanır. Bu madde hükmü yabancı para borçlarında da uygulanır.” hükmüne yer verilmiştir.
Üniversite eğitimi 4 yıl sürmektedir. Enflasyon oranının üstündeki zam miktarı öğrenciler ve velileri açısından öngörülemez ve olağanüstü bir durumdur. Ayrıca kar amacı gütmemesi gereken üniversitelerin enflasyon oranının üzerinde zam yapması da dürüstlük kuralına aykırıdır. Bu sebeple öğrenciler açısından aşırı ifa güçlüğü meydana gelecektir. Ve öğrenciler sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını talep edebilecektir.
Öğrenciler, özel üniversitelerden aldıkları eğitim hizmetlerinde; tüketici sıfatına haiz olacaktır. 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 3’üncü maddesinde; “Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet sunan ya da hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişi” sağlayıcı olarak tanımlanmıştır.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a dayanılarak, eğitim ücretine getirilen tek taraflı artışın “Haksız Şart” olduğu; sözleşmede öngörülen şartların tüketici aleyhine değiştirilemeyeceği ileri sürülmelidir.
Özel üniversite yönetimi tarafından artış oranının değiştirilmesi yönünde karar alınmadığı takdirde; mahkemenin verdiği karardan yalnızca dava açan öğrenci faydalanabilmektedir.
Dava Açılmadan Önce İhtiyati Tedbir Talep Edilebilmektedir.
Özel üniversitelerin hemen hemen hepsi kayıt işlemleri tamamlanmadan “online” sistemden ders seçimine izin vermemektedir. Öğrencinin ders kaydını yapabilmesi için esas dava açılmadan önce mahkemeden “ihtiyati tedbir” kararı talep edilebilmektedir. Bu karar ile öğrencinin dönem kaydı ve ders seçimi sağlanabilmektedir.
Hukuki yardıma mı ihtiyacınız var? Tereddütlerinizi giderin.
Eğitim hakkı yalnızca Anayasa’da ve temel kanunlarımızda değil Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde de özel olarak belirtilmiş en temel insan haklarının başında gelmektedir. BAL Avukatlık Bürosu olarak; özel üniversitelerin eğitim ücretlerine getirdiği fahiş zamlar nedeniyle müvekkillerimizin ihtiyaç duydukları hukuki hizmetleri sunuyoruz.
Bizi Arayın : +90 212 909 86 34
Mail Gönderin : info@ballawyer.com
