I. Sınai Mülkiyet Hakkı
Sınai mülkiyet hakkı, ticaret, sanayi ve tarım gibi alanlarda buluş, özgün fikir ve tasarım tarzı yenilikleri korumak ve marka, ticaret unvanı, coğrafi işaret ve benzeri ayırt edici ad ve işaretlere konu olan ürünleri diğer mal veya hizmetlerden ayırt etmek için kullanılan haklardan oluşmaktadır. Hakka tecavüz hak sahibine yoksun kalınan kazanç kaybı oluşturur.
Türk Patent ve Marka Kurumuna yapılan marka, patent, faydalı model, tasarım ve coğrafi işaretler sınai mülkiyet kapsamında korunmaktadır. Sınai mülkiyet hakkı, Sınai Mülkiyet Kanunu çerçevesinde korunmaktadır.
Marka, kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretten oluşabilmektedir. Marka, bir teşebbüsün mal veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mal veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlamaktadır.
Patentin konusunu buluşlar oluşturmaktadır. Patent, hak sahibine buluşunu tekel olarak kullanma hakkı tanımaktadır. Buluşlara yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şartıyla patent verilmektedir.
Faydalı model, patent şartlarını taşımamasına rağmen teknik alanda ilerleme, gelişme göstermiş buluşlara verilmektedir. Faydalı modelin de konusu buluştur. Fakat faydalı modelde patentten farklı olarak buluş basamağı şartı aranmamaktadır.
Tasarım; ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.
II. Sınai Mülkiyet Hakkına Tecavüz
Sınai mülkiyet hakları, tescil edildikten sonra sahibine hukuki koruma sağlamaktadır. Hak sahibinden başka kişilerin sınai mülkiyet haklarını izinsiz olarak kullanması, satması ve bunun gibi durumlarda sınai mülkiyet hakkına tecavüz meydana gelmiş olmaktadır.
1. Hakka Tecavüz Sayılan Haller
Marka hakkına tecavüz sayılan fiiller;
- Marka sahibinin izni olmaksızın, markayı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerini kullanmak suretiyle markayı taklit etmek
- Markayı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerini kullanmak ve markanın taklit edildiğini bildiği veya bilmesi gerektiği hâlde tecavüz yoluyla kullanılan markayı taşıyan ürünleri satmak, dağıtmak, başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak, ithal işlemine tabi tutmak, ihraç etmek, ticari amaçla elde bulundurmak veya bu ürüne dair sözleşme yapmak için öneride bulunmak
- Marka sahibi tarafından lisans yoluyla verilen hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere devretmek
- Tescilli marka ile aynı olan herhangi bir işaretin, tescil kapsamına giren mal veya hizmetlerde kullanılması
- Tescilli marka ile aynı veya benzer olan ve tescilli markanın kapsadığı mal veya hizmetlerle aynı veya benzer mal veya hizmetleri kapsayan ve bu nedenle halk tarafından tescilli marka ile ilişkilendirilme ihtimali de dâhil karıştırılma ihtimali bulunan herhangi bir işaretin kullanılması
- Aynı, benzer veya farklı mal veya hizmetlerde olmasına bakılmaksızın, tescilli marka ile aynı veya benzer olan ve Türkiye’de ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle markanın itibarından haksız bir yarar elde edecek veya itibarına zarar verecek veya ayırt edici karakterini zedeleyecek nitelikteki herhangi bir işaretin haklı bir sebep olmaksızın kullanılmasıdır.
Tasarım hakkına tecavüz sayılan fiiller;
- Tasarım sahibinin izni olmadan tasarımın kullanılması
- Uygulandığı ürünün aynısını veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerini üretmek,
- Piyasaya sunmak,
- Satmak,
- Sözleşme yapmak için öneride bulunmak,
- Ticari amaçla kullanmak veya bu amaçlarla bulundurmak, başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak,
- İthal işlemine tabi tutmak
- Tasarım sahibi tarafından lisans yoluyla verilen hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere devretmek
- Tasarım hakkını gasp etmek
Patent ve faydalı model hakkına tecavüz sayılan fiiller;
- Patent veya faydalı model sahibinin izni olmaksızın buluş konusu ürünü kısmen veya tamamen üretme sonucu taklit etmek
- Kısmen veya tamamen taklit suretiyle meydana getirildiğini bildiği ya da bilmesi gerektiği halde tecavüz yoluyla üretilen buluş konusu ürünleri satmak,
- Dağıtmak veya başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak ya da bu amaçlar için ithal etmek,
- Ticari amaçla elde bulundurmak,
- Uygulamaya koyarak kullanmak veya bu ürünle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunmak
- Patent sahibinin izni olmaksızın buluş konusu usulü kullanmak
- Bu usulün izinsiz olarak kullanıldığını bildiği ya da bilmesi gerektiği halde buluş konusu usulle doğrudan doğruya elde edilen ürünleri satmak,
- Dağıtmak veya başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak ya da bu amaçlar için ithal etmek,
- Ticari amaçla elde bulundurmak,
- Uygulamaya koymak suretiyle kullanmak
- Ürünlerle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunmak.
- Patent veya faydalı model hakkını gasp etmek
- Patent veya faydalı model sahibi tarafından sözleşmeye dayalı lisans veya zorunlu lisans yoluyla verilen hakları izinsiz genişletmek
- Bu hakları üçüncü kişilere devretmek
2. Sınai Mülkiyet Hakkı Sahibinin Hakları
Sınai mülkiyet hakkı tecavüze uğrayan hak sahibinin hukuki olarak başvurabileceği yollar mevcuttur. Bu yollar;
- Fiilin tecavüz olup olmadığının tespiti.
- Muhtemel tecavüzün önlenmesi.
- Tecavüz fiillerinin durdurulması.
- Tecavüzün kaldırılması ile maddi ve manevi zararın tazmini.
- Tecavüz oluşturan veya cezayı gerektiren ürünler,
- Bunların üretiminde münhasıran kullanılan cihaz, makine gibi araçlara, tecavüze konu ürünler dışındaki diğer ürünlerin üretimini engellemeyecek şekilde elkonulması.
- Elkonulan ürün, cihaz ve makineler üzerinde kendisine mülkiyet hakkının tanınması.
- Tecavüzün devamını önlemek üzere tedbirlerin alınması,
- Özellikle masraflar tecavüz edene ait olmak üzere elkonulan ürünler ile cihaz ve makine gibi araçların şekillerinin değiştirilmesi,
- Üzerlerindeki markaların silinmesi veya sınai mülkiyet haklarına tecavüzün önlenmesi için kaçınılmaz ise imhası.
- Haklı bir sebebin veya menfaatinin bulunması hâlinde, masrafları karşı tarafa ait olmak üzere kesinleşmiş kararın günlük gazete veya benzeri vasıtalarla tamamen veya özet olarak ilan edilmesi veya ilgililere tebliğ edilmesi
III. Yoksun Kalınan Kazanç Nedir ve Nasıl Hesaplanmaktadır?
Tescil, marka, patent başvurusunun kabulünün ardından Resmi Marka Bülteni’nde yayınlanmaktadır. İlandan sonra başvuru sahibi, hakkına tecavüz edenler hakkında tazminat davası açma hakkına sahip olmaktadır. Sınai mülkiyet hakkına tecavüz, bir haksız fiildir.
Sınai mülkiyet hakkı ihlal edilen kişi; maddi tazminat, manevi tazminat ve itibar tazminatı olarak üç tür tazminat davası açabilmektedir. Hak sahibi bu tazminatların her birini ayrı ayrı veya aynı davada talep edebilmektedir.
Hak sahibi, tecavüz nedeni ile doğan maddi kayıplarını telafi etmek için maddi tazminat davası açabilmektedir. Maddi tazminat davası ile zarar görenin iktisadi durumunu eski hale getirme amacı güdülmektedir.
Sınai mülkiyet hakkı sahibinin uğradığı zarar, fiili kaybın değerini ve yoksun kalınan kazancı kapsamaktadır. Fiili zarar malvarlığındaki azalmadır. Pazarın karıştırılmasından doğan zarar da fiili zararın kapsamına girmektedir. Yargıtay tarafından zararın meydana geldiği tarihe göre maddi tazminat hesabı yapılması gerektiğine hükmedilmektedir.
Yoksun kalınan kazanç, sınai mülkiyet hakkına tecavüz nedeni ile hak sahibinin kavuşamadığı muhtemel kardır. Yoksun kalınan kazancın hangi usule göre tespit edileceği sınai mülkiyet hakkı sahibi tarafından belirlenecektir. Dava dilekçesinde hangi yöntemle hesaplanmasının talep edildiğinin yazılması gerekmektedir. Hesaplama yöntemleri;
- Marka hakkına tecavüz edenin rekabeti olmasaydı, hak sahibinin elde edebileceği muhtemel gelir,
- Marka hakkına tecavüz edenin elde ettiği net kazanç
- Sınai mülkiyet hakkına tecavüz edenin bu hakkı bir lisans sözleşmesi ile hukuka uygun şekilde kullanmış olması halinde ödemesi gereken lisans bedelidir.
Hak sahibi, sınai mülkiyet hakkının ihlali iddiasına dayalı tazminat davası açmadan önce, delillerin tespiti ya da açılan tazminat davasında uğradığı zarar miktarının belirlenmesi için, sınai mülkiyet hakkının kullanması ile ilgili belgeleri, tazminat yükümlüsü tarafından mahkemeye sunulması konusunda karar verilmesini mahkemeden talep edebilecektir.
1. Hak Sahibinin Elde Edebileceği Muhtemel Gelir
Yoksun kalınan kazancın hak sahibinin elde edebileceği muhtemel gelir üzerinden hesaplanması halinde;
- Hakkın ekonomik önemi,
- Sınai mülkiyet hakkından doğan haklara tecavüz edildiği anda geçerlilik süresi,
- Tecavüz sırasında sınai mülkiyet hakkına ilişkin lisansların sayısı ve çeşidi gibi etkenler,
- İhlalin boyutu,
- Somut olayın tüm özellikleri dikkate alınarak karar verilmektedir.
Hak sahibinin cirosu veya dönem karındaki düşüş ile zararı arasındaki bağlantının ispat edilmesi gerekmektedir. Marka sahibinin, marka ihlali nedeniyle uğradığı zarar miktarının belirlenemediği hallerde mahkeme, tazminat talebini reddedememektedir. İhlalin gerçekleştiği mahkeme tarafından tespit edilirse uğranılan zarar tam olarak ispat edilemese dahi hakim tazminatı halin olağan akışı ve zarar görenin aldığı tedbirleri göz önüne alarak belirlemektedir.
2. Tecavüz Edenin Elde Ettiği Net Kazanç
Tecavüz edenin elde ettiği kazancın, sınai mülkiyet hakkı sahibinin ürünü ile yaratılan benzerlikten kaynaklandığının ispatlanması gerekmektedir. Söz konusu ürünlerden elde ettiği kazancın belirlenmesi;
- Ürünlerin adedi
- Tecavüz edenin cirosu
- Ticari defterlerine göre bilirkişi tarafından belirlenmektedir.
3. Lisans Sözleşmesi Bedeli
Hak sahibi tarafından hesaplama yöntemi olarak lisans sözleşmesi bedeli seçilirse tazminat miktarı hesaplanırken dikkate alınan emsal lisans sözleşmesindeki şartların uygunluğuna dikkat edilmesi gerekmektedir. Sözleşmenin süresinin ihlalin gerçekleştiği süre ile aynı olması gerekmektedir.
Bu durumda satışa sunulan ürünlerin cirosu üzerinden belli oranda bir lisans bedeli esasına göre belirlenebilmektedir. Hesaplamada lisans bedeli esas alınırken;
- Ekonomik değeri ve tecavüz edildiği andaki geçerlilik süresi,
- Tecavüz süresi sırasında sınai mülkiyet hakkına ilişkin lisansların sayısı ve çeşidi,
- Kapasitesi,
- İştigal alanı gibi etkenlerin dikkate alınarak lisans bedelinin belirlenmesi gerekmektedir.
Lisans bedelinin süresi, ihtar ve davadan sonra ihlalin devamı dikkate alınarak bilirkişi tarafından hesaplanmaktadır.
Sınai mülkiyet hukukunda tecavüzden dolayı yoksun kalınan kazanç hesapları genel olara bu şekildedir.
Sınai Mülkiyet Hukuku Yayınlarımız
Bizi Arayın : +90 212 909 86 34
Mail Gönderin : info@ballawyer.com
