I. Tasarım Nedir?
Endüstriyel Tasarım, bir ürünün tümü veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan özellikleridir. Ürün ise bilgisayar programları hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen herhangi bir nesnedir.
Günümüzde ürünlerin farklı ve özgün bir görünüme de sahip olması önem arz etmektedir.
- Kıyafetlerin tasarımları,
- Masa, sandalye ve çeşitli ev eşyalarının şekilleri,
- Otomobil ve motosikletlerin dış görünümü,
- Televizyon, bilgisayar ekranı ve klavyesinin şekilleri,
- Gözlüklerin şekilleri tasarımdır.
Tasarım, bir ürünün görülebilir her türlü özelliğidir. Tasarımlar;
- Ürünün planı,
- Ürünü oluşturan parçaların düzenlenişi,
- Şekil tercihleri,
- Yüzey süslemesi,
- Bir ürünün tamamının veya bir kısmının şeklinin veya konfigürasyonun her türlü görünüşüdür.
II. Endüstriyel Tasarım Nedir?
Endüstriyel tasarım, ürünlerin ve sistemlerin fonksiyonlarını, değerlerini ve görünümlerini mükemmelleştirmek amacını taşıyan profesyonel yaratma, oluşturma, geliştirme faaliyetleridir.
Tasarım ile endüstriyel tasarım aynı kavramdır. Eskiden yürürlükte bulunan Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK’da endüstriyel tasarım kavramı kullanıldığı için hala daha bu kavram da kullanılmaktadır. Sınai Mülkiyet Kanunu ile endüstriyel tasarım kavramı, tasarım olarak değiştirilmiştir.
Sonuç olarak tasarım ve endüstriyel tasarım kavramları aynı anlama gelecek şekilde kullanılmaktadır. Amerikan ve İngiliz mevzuatında genellikle tasarım kavramı kullanılırken, Avrupa Birliği mevzuatında ve uluslararası anlaşmalarda endüstriyel tasarım kavramı kullanılmaktadır.
Tasarımlar/endüstriyel tasarımlarla ilgili uluslararası sözleşme olan Locarno Sözleşmesinde yer alan ayrıma tasarımlar;
- Ürün tasarımları (yüzük, kolye, halı, şekerleme)
- Çevresel tasarımlar (binalar, posterler, kitap kapakları, giysiler, logolar)
- Grafikler ile bilgi verici tasarımlar olarak üçe ayrılmaktadır.
III. Tasarımlar Nasıl Tescil Edilir?
1. Tasarım Tescil Başvurusu Nereye Yapılır?
Yeni ve ayırt edici niteliğe sahip tasarımlar Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında tescil edilerek koruma altına alınabilmektedir. Tasarım tescil başvurusu, Türk Patent ve Marka Kurumuna yapılmaktadır.
Türk Patent ve Marka Kurumuna elektronik başvuru sistemi üzerinden https://epats.turkpatent.gov.tr web sitesi üzerinden başvuru yapılmaktadır. Kurum tarafından önem verilen husus, tasarımın yeni ve ayırt edici olmasıdır.
Türk Patent ve Marka Kurumu tasarımın;
- Tasarım veya ürün tanımına uygun olup olmadığını,
- Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olup olmadığını,
- Kamuyu ilgilendiren, dinî, tarihî ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği işaretlerin, armaların, nişanların veya adlandırmaların uygunsuz kullanımını içerip içermediğini,
- Yeni olup olmadığını araştırmaktadır.
Tasarım tescil başvurusu gereken tüm özellikleri taşıyorsa ve herhangi bir şekli eksiklik içermiyorsa tasarım tescil başvuruları kabul edilmektedir. Ardından Tasarım Siciline kaydedilmekte ve ilgili ilk Bültende yayımlanmaktadır.
2. Tasarım Tescil Başvurusu Yapılırken Gereken Belgeler
Türk Patent Kurumuna tasarım tescil başvurusunda bulunurken sunmanız gereken bazı belgeler bulunmaktadır. Gereken belgeler;
- Başvuru formu, (Ürünün ve tasarımcının bilgileri doldurulmaktadır.)
- Tasarımın tarifnamesi,
- Tasarımın görünümünü yansıtan görsel anlatımı,
- Ücretin yatırıldığına dair dekont,
- Rüçhan talebiniz varsa Rüçhan Belgesi ve Türkçe tercümesi
- Yayım erteleme talebiniz varsa görsel anlatım yerine tasarımın örneğidir.
Tasarım tescilinin süresinin dolması halinde yenileme talebinde bulunacaksanız koruma süresinin sona erdiği tarihten önceki altı ay içinde yenileme talebinde bulunmanız ve ücret yatırmanız gerekmektedir.
Tescil başvurusunda yatırılması gereken ücretler;
- Tasarım Tescil Başvuru Ücreti: 1.120,23-TL
- Yayım Ücreti: 101,69-TL
- Rüçhan Ücreti: 1905,62-TL
- Yayım Erteleme Ücreti: 101,69-TL
3. Rüçhan Hakkı Nedir?
Tasarım tescilleri sadece tescil yapılan ülkede koruma sağlamaktadır. Tasarımınızın başka ülkelerde de korunması, rüçhan hakkıdır. Başka bir ülkede sahip olduğunuz tasarım tescilinizin Türkiye’de de korunması için Kuruma rüçhan belgenizi de sunarak rüçhan talep edebilirsiniz.
Rüçhan hakkı talebiniz varsa, ilk başvuruyu yaptığınız ülkenin yetkili idaresi tarafından verilmiş onaylı rüçhan belgesinin aslı ve bu belgenin yeminli tercüman tarafından onaylanmış Türkçe tercümesinin başvuru tarihinden itibaren üç ay içerisinde Kuruma verilmesi gerekmektedir.
Rüçhan hakkı talebi, tasarımların sergilerde teşhir edilmesi yoluyla da talep edilebilmektedir. Türkiye’de veya yabancı ülkelerde açılan sergilerdeki teşhir ettiğiniz için rüçhan hakkı talebiniz mevcutsa, serginin açıldığı yetkili merciler tarafından düzenlenen ve teşhir edilen ürünü açık ve eksiksiz bir şekilde gösteren fotoğrafları içeren, serginin resmi açılış tarihini gösterir belge ile rüçhan talebinde bulunulmaktadır.
IV. Endüstriyel Tasarımların Hukuken Korunması
1. Tescilsiz Tasarımın Hukuken Korunması
İlk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması fakat tescil edilmemesi durumunda tasarım, tescilsiz tasarım olarak kabul edilmektedir.Tasarımınız tescil edilmeksizin Fikri Mülkiyet Kanunu çerçevesinde güzel sanat eserleri olarak ve Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca tescilsiz tasarım olarak korunabilmektedir. Fakat hukuken korunabilmesi için;
- Görünümünün yeni ve ayırt edici olması,
- Türkiye’de kamuya sunulması,
- Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı olmaması,
- Görünümünün ürünün fonksiyonundan kaynaklanması gerekmektedir.
Tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten önce; dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış olması gerekmektedir. Sadece küçük ayrıntıları farklı tasarımlar ise yeni kabul edilmemektedir.
Hukuki koruma, tasarımlara ilişkin çizimlerin kopyalanmalarını, izinsiz kullanımlarını engellemektedir. Tescilsiz tasarımların koruma süresi, koruma talep edilen tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten itibaren üç yıldır.
Tasarım hakkı sahibi, üçüncü kişilerin;
- İzinsiz üretim yapma,
- Piyasaya sunma,
- Satma,
- İthal etme,
- Ticari amaçlı kullanma veya bu amaçlarla elde bulundurma,
- Tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunma fiillerini engelleme,
- Korunan tasarımın aynısının veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kopyalanarak alınmasına engel olabilmektedir.
Tescilsiz tasarımlarda da hak sahibi dava açarak hakkını savunabilmektedir.
2. Tescil Edilmiş Endüstriyel Tasarımın Hukuken Korunması
Tescil edilen tasarım, hak sahibine tasarımı korumak için hukuki yetkiler vermektedir. Tasarım hakkı sahibi, tasarımdan doğan haklara münhasıran sahip olmaktadır. Tasarımla ilgili her türlü tasarruf işlemini gerçekleştirebilmektedir. Ayrıca tasarım sahibinin izni olmaksızın üçüncü kişilerin söz konusu tasarımı kullanamazlar.
Tescil edilen tasarımlar, beş yıl süreyle tasarım korumasından yararlanmaktadır. Beş yıllık süre, toplamda yirmi beş yıl
olmak üzere, beşer yıllık dönemlerle uzatılabilmektedir. Üçüncü kişiler, tasarım sahibinin izni olmadan tasarımın uygulandığı ürünü;
- Üretememekte,
- Piyasaya sunamamakta,
- Satamamakta,
- İthal edememekte,
- Ticari amaçlı kullanamamakta veya bu amaçlarla elde bulunduramamakta
- Tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünle ilgili sözleşme yapamamakta,
- Tasarım sahibi tarafından lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletememekte veya bu hakları üçüncü kişilere devredememekte,
- Tasarım hakkını gasp edememektedir.
Tasarım koruması; üretim yöntemi, ürünün kullanım amacı ve teknik faydaları ve fonksiyonel özelliklerini de hukuki korumaya almaktadır. Tasarım başvurusunun bültende yayımlanmasından sonra tasarımcı, tasarım hakkına
yönelik tecavüzlerden dolayı hukuk davası açma hakkına sahip olmaktadır.
Tasarım sahibi, kendisine ait tasarımın başkası tarafından kullanılması ve gasp edilmesi hallerinde tecavüz ve hükümsüzlük davaları açabilmektedir. Açtığı davalarla birlikte dava sonuçlanıncaya kadar ihtiyati tedbir talebinde de bulunabilmektedir. Tasarım sahibi ihtiyati tedbir kararıyla; tecavüz fiilinin durdurulmasını, ürünlere el koyulmasını, teminat verilmesini talep edebilmektedir. Dava açmadan önce de ihtiyati tedbir talep edebilir. Fakat ihtiyati tedbir talebi kabul edilmişse 10 gün içerisinde dava açması gerekmektedir.
Tasarım sahibi, tecavüzün tespiti davası, tecavüzün önlenmesi ve durdurulması davası, tecavüzün giderilmesi davası ve tazminat davası açabilmektedir.
Hakka tecavüz edenler ile ilgili tasarım hakkı sahibi şikayetçi olursa hakkında ceza davası da açılmaktadır. Tasarım hakkı sahibi olarak belirtilmesi gereken kimlik bildirimini gerçeğe aykırı olarak yapanlar veya tasarım koruması olan bir eşya veya ambalajı üzerine konulmuş tasarım koruması olduğunu belirten işareti, yetkisi olmadan kaldıranlar veya kendisini haksız olarak tasarım başvurusu veya tasarım hakkı sahibi olarak gösterenler hakkında bir yıldan iki yıla kadar hapis cezasına veya üçyüzmilyon liradan altıyüzmilyon liraya kadar para cezasına ağır para cezasına veya her ikisine karar verileceği düzenlenmektedir.
Mevcut olmadığını veya üzerinde tasarruf yetkisi bulunmadığını bildiği veya bilmesi gerektiği halde, kendisinin veya başkasının imal ettiği veya satışa çıkardığı eşyaya veya ambalajlarına veya ticarî evrakına veya ilânlarına, hukuken korunan bir tasarım hakkı ile ilgili olduğu kanısını uyandıracak şekilde işaretler koyanlar veya bu amaçla ilân ve reklamlarda, bu tarz yazı, işaret veya ifadeleri kullananlar hakkında, iki yıldan üç yıla kadar hapis cezası veya altıyüzmilyon liradan bir milyar liraya kadar ağır para cezasına veya her ikisine hükmedilmektedir.
Tecavüz sayılan fiillerden birini işleyenler hakkında iki yıldan dört yıla kadar hapis cezasına veya altıyüz milyon liradan bir milyar liraya kadar para cezasına kadar ağır para cezasına veya her ikisine, ayrıca işyerlerinin bir yıldan az olmamak üzere kapatılmasına ve aynı süre ticaretten men edilmelerine karar verilmektedir.
Sınai Mülkiyet Hukuku Yayınlarımız
Bizi Arayın : +90 212 909 86 34
Mail Gönderin : info@ballawyer.com
