I. Ziynet Eşyaları Nedir?
Ziynet eşyaları, değerli madenlerden üretilen takılardır. Nikah, düğün, kına gecesi gibi evliliğe dair merasimlerde gelin ve damada takılan;
- Bilezik,
- Kolye,
- Gerdanlık,
- Takı seti,
- Saat,
- Küpe,
- Yüzük gibi takılar ve paralar ziynet eşyasıdır. Çeyrek altın, yarım altın, cumhuriyet altını ve reşat altın da ziynettir.
II. Ziynet Eşyasının Hukuki Niteliği
Ziynet eşyaları, taşınır eşyadır. Evlilik merasimi sırasında takılan ziynet eşyaları, gelin ve damada bağışlanmış sayılmaktadır.
Eşlerin malları; edinilmiş mal ve kişisel mal olarak ikiye ayrılmaktadır. Edinilmiş mallar, eşlerin eşit hak sahibi olan mallardır. Kişisel mal ise Türk Medeni Kanunu’nun 220’nci maddesinde düzenlenmiştir.
Ziynet eşyaları, Türk Medeni Kanunu’na göre kişisel maldır. Kişisel mallar, boşanma sırasında veya mal ayrılığı davasında eşlere geri verilmektedir. Bu sebeple ziynet eşyaları da kime aitse ona geri verilmelidir.
III. Ziynet Eşyaları Kimindir?
Kadın Bakımından
Evlilik merasimi sırasında gelin ve damada takılan ziynet eşyaları; kural olarak kadına bağışlanmış sayılmaktadır. Bu sebeple ziynet eşyaları kural olarak kadının kişisel malıdır. Bu ziynet eşyalarından kadına özgü olanlar, erkeğe takılsa dahi kadına aittir.
Fakat bu durumun istisnaları mevcuttur.
Erkek Bakımından
Erkeğe takılan; erkek künyesi, erkeğin kullanımına özgü ziynet eşyaları erkeğin kişisel malıdır.
Çeyrek altın, yarım altın veya reşat altının kime takıldığının belli olmaması durumunda ise eşlerin paylı mülkiyetinde sayılırlar.
IV. Ziynet Alacağı Davası
Genel Olarak
Ziynet alacağı davası, eşlerin ya da yakınların evlilik merasimi sırasında taktıkları ziynet eşyalarının veya değerlerin geri verilmesine yönelik davadır. Ziynet eşyaları, bu dava sırasında aynen geri istenebilmektedir. Fakat genellikle; ziynet eşyalarının değerleri tutarında para istenmektedir.
Ziynet alacağı davası, bağımsız bir ziynet alacağı davasıyla açılabilmektedir. Ayrıca boşanma davasında dava dilekçesiyle açılabilmektedir. Mal ayrılığından önce veya sonra açılabilmektedir. Ziynet alacağı davasının açılması için tarafların boşanması gerekli değildir. Fakat genellikle ziynet alacağı davası, boşanma davasıyla birlikte görülmektedir.
Ziynet alacağı davası, ziynet eşyası kendisinden rızası dışında alınan eş tarafından açılabilmektedir. Bu dava ile diğer eşten ziynet eşyasını iade etmesi talep edilmektedir. Davalı eş ölmüşse, ölen kişinin mirasçılarına karşı da dava açılabilmektedir. Ziynet alacağı, şartları mevcutsa davalı eş haricindeki üçüncü bir kişi de olabilmektedir. Üçüncü kişiye ziynet alacağı davası açmak için, Yargıtay üç şart aramaktadır. Yargıtay’ın aradığı şartları; üçüncü kişinin eşlerle birlikte oturması, üçüncü kişinin dava konusu ziynet eşyaları hakkında kavga çıkarması, üçüncü kişinin sorumlu olması.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Boşanma davası ile birlikte açılan ziynet eşyalarının istenilmesi davası; aile mahkemesinde açılacaktır.
Ziynet alacağı davası, boşanma davasından ayrı kendi başına bir dava olarak da açılabilmektedir. Eğer ziynet alacağı davası erkek tarafından açılırsa, erkek bağışlamanın geri alındığına dayanılarak ziynet eşyasının iadesi talep eder. Bu durumda görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Eş dışındaki kişilere karşı açılan ziynet alacağı davasında ise asliye hukuk mahkemesi görevlidir.
Ziynet alacağı davası bakımından yetkili mahkeme konusunda genel esaslar geçerlidir. Genel yetkili mahkeme, davalının davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.
Ziynet Alacağı Davasının Ne Zaman Açılacağı ve Zamanaşımı Süresi
Ziynet alacağı davası boşanma davasının bir parçası olmadığından mal rejiminin sona ermesi veya boşanma davasının açılmış olması gerekmemektedir.
Eğer ziynet eşyaları hala mevcutsa zamanaşımı süresi yoktur. Eğer ziynet eşyaları satılmışsa ve artık mevcut değilse nakden iade talep edilebilmektedir. Bu durumda zamanaşımı süresi, boşanma kararının kesinleşme tarihinden itibaren 10 yıldır.
Erkek Bakımından
Erkek, kadına ait ziynet eşyalarını bağışlamayı geri alarak sebebiyle isteyebilmektedir.Bu davada sadece kendi taktığı takıları geri isteyebilmektedir. Yakınlarının taktığı takıları geri isteyemez.
Kadın zina yaparsa ya da haysiyetsiz hayat sürerse, erkek bağışlamayı geri alabilmektedir. Ziynet eşyası bağışlama sözü veren koca, daha sonra sakatlanması sebebiyle çalışma gücünü tamamen kaybetmesi halinde ziynet eşyası alamayabilmektedir.
V. Ziynet Alacağının İspatı
Ziynet alacağı davasının kabulü için üç şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir. Bu şartlar; iade talebinin varlığı, ziynet eşyasının varlığının ispat edilmesi ve ziynet eşyasının davacıda kalmadığının ispat edilmesidir.
Genellikle kadınların ziynet eşyalarını boşanma davası sürecinde erkekten geri almayı talep ettiğini yukarıda belirttik. Bu durumda; kadının ziynet eşyasının kendinde olmadığını ispatlaması gerekir. Kadının ziynet eşyasının kendisinde olmadığı ispatlaması durumunda; erkeğin ziynet eşyasını kadının kendi rızasıyla geri almamak üzere verdiğini ispatlaması gerekmektedir. Aşağıda ayrıntılı bir şekilde kadın ve erkeğin ziynet alacağı davasında nasıl savunmalar yapması gerektiğini inceledik.
Kadın Bakımından
Kadının ziynet alacağını geri isteyebilmesi için iki hususu ispat etmesi gerekir. İlk olarak, ziynet eşyasının evlilik merasimi sırasında takıldığının ispatını yapmalıdır. Bu ispat çoğu zaman düğün videosu ile olmaktadır.
Kadının ikinci ispat etmesi gereken husus, ziynet eşyasının kendisinde olmadığı ve elinden alındığıdır. Yargıtay’a göre, hayatın olağan akışına göre ziynet eşyası kadının üzerinde olması normaldir. Ziynet eşyası, hafif ve kolay taşınabilir olduğundan kadının ziynet eşyalarını yanında götürdüğünü önden kabul eder. Bu sebeple kadının ziynet eşyalarının yanında olmadığını da ispatlamalıdır. Evi terk ederken ziynet eşyalarının zorla elinden alındığını, eve kaldığını ya da evlilik birliği sırasında satıldığını ispatlamalıdır.
Kadın, eşi tarafından fiziksel şiddete maruz kalıp evden ayrıldıysa, hastaneye gittikten sonra ortak konuta dönemediyse Yargıtay, karine olarak kadının ziynet eşyalarını yanına alamadığı sonucuna varır. Kadın, fiziksel şiddete uğradığını veya evden atıldığını ispatlarsa ayrıca ziynet eşyalarını yanına alamadığını ispatlaması gerekmez. Bu durumda ziynet eşyalarını kadının yanında götürdüğünü erkeğin ispatlaması gerekir.
Kadın, ziynet eşyasının davalı kocası tarafından elinden alınıp satıldığını veya şahsi mal alımı gibi harcamalarda kullanıldığını ya da kocasının parayı kendi banka hesabına yatırdığını da ispatlayabilmektedir. Bu durumların hepsi tanık dahil her tür delille ispat edilebilmektedir.
Düğünde takılan ziynet eşyası koca tarafından bozdurularak çeşitli amaçlarla kullanılabilmektedir. Yargıtay’a göre erkek, bozdurulan ziynet eşyasının karşılığını nakit olarak karısında iade etmek zorundadır. Erkek; düğün borçları, araç veya taşınmaz alımı, ortak çocuğun tedavisi, borçları, kayın, kira borçları, tüp bebek tedavisi, evin ihtiyaçları, işyeri açmak, sağlık giderleri, balayı ve evlilik birliğinin borçları için ziynet eşyalarını bozdursa dahi kadına nakit karşılığını iade etmelidir.
Yargıtay, ziynet eşyasının bozdurularak kadının umreye gittiği ya da kendi tedavisinde kullandığı durumlarda bile ziynet eşyalarının kadına iadesine hükmedilmiştir.
Erkek Bakımından
Erkek, genellikle bu davada davalı konumundadır. Bu sebeple ziynet eşyasının hala kadında olduğunu ya da kadının kendi rızasıyla geri almamak üzere ziynet eşyalarını verdiğini ispat etmelidir. Erkek, kadın eğer şiddete maruz kalarak ya da kovularak evden ayrıldıysa; ziynet eşyalarını kadının yanında götürdüğünü ispat etmelidir.
Eğer kadının ziynet eşyalarını yanında götürmediği açıksa erkeğin ziynet eşyalarının bedelini kadına ödememek için tek bir yolu vardır. Bu da erkek tarafından ziynet eşyasının geri istenmemek üzere kendisine verilmiş olduğunu ispatlanmasıdır. Eğer erkek, kadının geri istenmemek üzere ziynet eşyalarını verdiğini ispatlayabilirse ziynet eşyalarının nakit karşılığını kadına ödemek zorunda kalmaz.
KAYNAKÇA
- AKÇAAL, Mehmet; Düğünde Takılan Ziynet Eşyasının İadesi, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, Erciyes, 2019, s.265-301.
- ÖZYÜREK, Mehmet, Evlilik Birliğinde Ziynet Eşyasının Bağışlama ve Tüketim Ödüncüne Konu Edilmesi, Konya, 2020
- PEKSÖZ, Vildan, Ziynet Eşyalarının İadesi Davasında İspat Yükü, İstanbul Hukuk Mecmuası, 79 (1), İstanbul, 2021, s.193-209.
- KULAKLI, Emrah, Ziynet Eşyasına İlişkin Sorunların Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, İstanbul, 2019, s.262–276
