I. Harç Nedir?
1. Tanım
Harç, Arapça kökenli bir kelime olup çıkma, harcama anlamına gelmektedir. Harç, konularına göre devletin yaptığı hizmetlerden yarar görenlerden, işlerini yaptırmak amacıyla yalnız o işle ilgili olarak alınan para şeklinde tanımlanmaktadır. Bununla birlikte vergiye göre konumu esas alınarak da tanımlar yapılmaktadır. Harcın vergiye göre konumuna göre yapılan tanımlarda, harç, kimi zaman vergiden ayrıksı tutulmuş ve vergi karakteri taşımayan, vergi dışı kalan kamu alacağı, olarak tanımlanmış kimi zaman ise vergiyle ilişkilendirilmiş ve özel nitelikte bir vergi şeklinde tanımlanmıştır. Bu yazıda tüm harçlar yönünden değil özel olarak Yargı Harçları hakkında bilgi verilecektir.
2. Kanuni Dayanağı
Harçların kanuniliği hukukumuzda Anayasa’nın vergi ödevi başlıklı 73. maddesinin 3.fıkrasından gelmektedir. Bu fıkraya göre, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır denilmek suretiyle kanunu olmayan bir harcın uygulanamayacağı düzenlenmiştir.
Harçlara ilişkin kanuni düzenlemeler ise 492 Sayılı Harçlar Kanunu’nda yer almaktadır. Mahkeme ve İcra Harçları, söz konusu Harçlar Kanunu’nda düzenlenmiş olup yasal dayanağını Anayasa, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve İcra İflas Kanunu’ndan almaktadır.
Mahkeme harçlarının yasal dayanağı olan Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 120’nci maddesinin birinci fıkrasına göre “Davacı, yargılama harçları ile her yıl Adalet Bakanlığınca çıkarılacak gider avansı tarifesinde belirlenecek olan tutarı, dava açarken mahkeme veznesine yatırmak zorundadır.”
İcra harçlarının yasal dayanağı olan İcra ve İflas Kanunu’nun 15’inci maddesinde ise harçlar şu şekilde ifade edilmiştir: “İcra ve iflas harçlarını kanun tayin eder. Kanunda hilafı yazılı değilse, bütün harç ve masraflar borçluya ait olup neticede ayrıca hüküm ve takibe hacet kalmaksızın tahsil olunur. İcra takiplerinde, müzahereti Adliye kararları takibe yetkili İcra Mahkemesi tarafından Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 465 ve müteakip maddelerine tevfikan ittihaz olunur.”
Kanundaki harçlar maktu ve nispi olarak iki şekilde düzenlenmiştir:
Maktu harçlar konusu para ile değerlendirilemeyen hallerde alınan, miktar olarak belirlenmiş ve tarifede bu şekilde yer alan harçlardır.
Nispi harçlar ise harca konu yararın para ile ölçülebildiği hallerde söz konusu olur ve tarifede bu yarar veya konunun değerinin yüzdesi şeklinde yer alır. Ancak bu kıstas uygulanması zorunlu bir kıstas değildir; bazı hallerde konu para ile ölçülebilse dahi maktu harç alınması söz konusu olabilir.
II. Yargı Harçları
1. Mahkeme Harçları
Mahkeme harçları kanunda başvurma harcı, celse harcı, karar ve ilam harcı, temyiz, istinaf ve itiraz harçları ve keşif harçları olarak sınıflandırılmıştır.
Başvurma Harcı
Başvurma harcı, dilekçe ve tutanakla dava açma, çekişmesiz yargıda talepte bulunma, davaya katılma, tevdii mahallinin tayini, geçici hukuki koruma yolları ile ilgili taleplerden alınan ve peşin olarak ödenmesi gereken maktu bir harçtır.
Celse Harcı
Genel ve özel hukuk mahkemeleri ile idari yargı mercilerinde taraflar veya vekilleri tarafından ertelenmelerine sebebiyet verilen celseler için bu taraflardan alınan harçtır.
Karar ve İlam Harcı
Konusu belli bir değerle ilgili bulunan davalarda esas hakkında karar verilmesi halinde hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu değer üzerinden (Binde 68,31) alınan harç karar ve ilam harcıdır.
Harçlar Kanunu’nun 28’inci maddesine göre .maddeye göre karar ve ilam harçlarının dörtte biri peşin, geri kalanı kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir.
Davanın usulden reddedilmesi halinde, esasa dair bir yargılama yapılmadığından maktu ilam ve karar harcı alınır.
Nisbi bir harçtır. Oranı, anlaşmazlık konusu değer üzerinden binde 68,31’dir.
Dava açarken ödenen dörtte birlik kısmına ise peşin harç denir.
İstinaf Kanun Yoluna Başvurma Harcı
İstina kanun yoluna başvurma harcı maktu bir harçtır. İstinaf kanun yoluna başvurmak isteyen davalı veya davacı söz konusu harcı yatırmak zorundadır.
İstinaf Karar ve İlam Harcı
İstina karar ve ilam harcı davacı için maktudur.
Davalı bakımından ise nisbi bir değerdir ve anlaşmazlık konusu üzerinden binde 68,31’inin dörtte biri olarak hesaplanır.
Temyiz Kanun Yoluna Başvurm Harcı
Temyi kanun yoluna başvurma harcı maktu bir harçtır. kanun yoluna başvurmak isteyen davalı veya davacı söz konusu harcı yatırmak zorundadır.
Temyiz Karar ve İlam Harcı
Davanın tamamen veya kısmen kabulü halinde nisbi temyiz harcı; davacıdan maktu, davalıdan nisbi olarak alınır. Davalı için nisbi harç bedeli ise anlaşmazlık konusu üzerinden binde 68,31’in dörtte biridir.
Keşif Harcı
Keşif harcı mahkemelerce re’sen veya istem üzerine verilen keşif ya da tespit kararlarını yerine getirmek için maktu olarak alınır. Keşi harcı lehine keşif yapılacak taraftan alınmaktadır.
Islah Harcı
Islah harcı, davalı taraflardan birisinin yaptığı usul işlemini değiştirmesi sonucunda ödenen harçtır. Eğer ıslah sonucunda dava ya da talep konusunun miktar veya değeri artarsa ve artan kısım için harç ödenmesi gerekiyorsa, kişinin ödemesi gereken miktar ıslah harcıdır. Islah harcı hesaplama bu miktar üzerinden yapılır.
Başlangıçta kısmi olarak belirli bir değerle açılan davada ıslah edilmek istenen toplam miktardan başlangıçtaki miktarın çıkarılması ve bu fark miktarının binde 68,31’inin dörde bölünmesi suretiyle bulunur.
2. İcra Harçları
Genel itibariyle ilamlı, ilamsız veya kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takiplerde alınan icra harçları sırasıyla başvurma harcı, peşin harç, icranın yerine getirilmesi harcı, tahsil harcı, feragat harcı, cezaevi harcı ve merkezi takip sistemi harcıdır.
İcraya Başvurma Harcı
İcra takibine başlamadan önce yatırılır. Maktu bir harçtır.
İcraya Koyma Harcı (Peşin Harç)
İcra takibine başlamadan önce yatırılır. Nisbi bir harçtır. Takip çıkış miktarının binde 5’idir.
İcranın Yerine Getirilmesi Harcı
İcra takibinin sonuçlanması üzerine bir başka deyişle takiple cebren icrası hedeflenen alacağın alınması ya da yapılması halinde yatırılan harçtır. Maktu bir harçtır.
Tahsil Harcı
492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 1 sayılı tarifesinin icra harçları başlığı altında tahsil harcının değeri belli olan icra takiplerinde değer üzerinden alınacağı belirtilmiş olmakla birlikte tahsil harcını doğuran olay dosyada tahsilat yapılması olarak kabul edilmektedir. Tahsil harcı, tahsilat miktarı üzerinden belirli oranlarda alınması sebebiyle nispi bir harçtır. Tahsil harcı tutarı, tahsil edilen paranın miktarına veya alacaklıya teslim edilen taşınır veya taşınmazın değerine göre belirlenir.
Borçludan icra dairesince icra takibi sebebiyle para tahsil edilmesi halinde icra dairesi dosyaya gelen para üzerinden tahsil harcı almaktadır. Yani tahsil harcını borçlu ödemektedir.
492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 1 sayılı tarifesinin icra harçları başlığı altında tahsil harcının değeri belli olan icra takiplerinde değer üzerinden alınacağı belirtilmiş olmakla birlikte icra takibinde gelinen aşama itibariyle alınacak çeşitli tahsil harcı oranları belirlenmiştir. Bu oranlar şu şekildedir:
- Ödeme veya icra emrinin tebliği üzerine hacizden evvel ödenen paralardan %4,55,
- Hacizden sonra ve satıştan önce ödenen paralardan %9,10,
- Haczedilen veya rehinli malların satılıp paraya çevrilmesi suretiyle tahsil olunan paralardan %11,38,
- Resmi ve özel müesseseler memur ve hizmetlilerinin maaş, ücret, gündelik ve sair hizmet gelirlerinin haczi suretiyle tahsil olunan paralardan %4,55,
- Takip talebi bulunmayan alacaklılara İcra ve İflas Kanunu’nun 125. maddesinin 3. fıkrası gereğince ödenen paralardan %2,27,
Gayrimenkullerin ve gemilerin tahliye ve tesliminde;
- İcra emrinin tebliği üzerine tahliye olunduğu takdirde %2,27,
- Tahliye ve teslim icra marifetiyle olduğu takdirde %4,55,
- Menkul tesliminde; • İcra emrinin tebliği üzerine teslim halinde %2,27, 150
- İcra marifetiyle teslim halinde %4,55,
- 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 38/A maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan konut finansmanından kaynaklanan alacaklar ile Toplu Konut İdaresi Başkanlığının rehinle temin edilmiş alacaklarının takibinde, bu bentte belirtilen tahsil harçları dörtte biri oranında uygulanır. Bentte belirtilen tahsil harcı oranı %4,55’tir.
Feragat (Vazgeçme) Harcı
İcra takibinden vazgeçme halinde icra takibinden vazgeçildiğinin tutanağa yazılması durumunda vazgeçilen miktar üzerinden tahsil harcının yarısının alınacağı düzenlenmiştir. Bu oran yüzde 2,27’dir. Yargı kararları ve uygulamada bu harcın alacaklıdan talep edildiği görülse de İcra İflas Kanunu’nun 15’inci maddesine göre bütün harç ve masraflar borçluya aittir ve borçludan tahsil edilir. Dolayısıyla vazgeçme harcının borçludan alınmasının önünde bir engel yoktur.
Cezaevi Harcı
İcra takibinin sonunda miktarı belli olan alacaklarda alacaklıdan alacağın %2’si oranında alınan harca cezaevi harcı denilmektedir. Miktarı belli olmayan icra taleplerinde maktu miktardadır. Cezaevi harcının borçludan alınması mümkün olmayıp her halükârda alacaklıdan alınır.
Merkezi Takip Harcı
Abonelik sözleşmesinden kaynaklanan takiplerde alacağın %2’si oranında alınan harca merkezi takip harcı denilmektedir.
Haciz Teslim ve Satış Harcı
İcra dairesi dışında gerçekleştirilen her bir haciz, satış ve teslim işleminden ötürü alınan maktu harçtır.
Yapılacak işlemi talep eden taraftan tahsil edilmektedir. Uygulamada genellikle alacaklı bu işlemleri talep ettiğinden, bu harcı alacaklı ödemektedir.
3. Diğer Harçlar
Vekalet Harcı
Avukat, davaya her aşamada, dosyaya vekaletname sunarak ve vekaletnameye ilişkin vekalet harcı ve pulunu ödeyerek katılabilir. Uygulamada avukatla temsilin söz konusu olduğu işlemlerde ilk olarak vekaletnamenin dosyaya sunulmasıyla birlikte vekalet harcının ödenmesi gerekmektedir. Uygulamada vekalet harcı ya da vekalet suret harcı olarak bilinen bu harç, suret harçları başlığı altında düzenlenmiştir.
Baro Pulu
Bu noktada baro pulunun vekaletnameye yapıştırılması zorunlu olmasına rağmen yargılama gideri olarak kabul edilmediğini belirtmek gerekir. Baro pulunun uygulamada yargılama gideri olarak kabul edilmediği çıkarımı yargılama sonunda kaybeden tarafa yüklenmiyor oluşundan ileri gelmektedir. HMK’nın 323. maddesinde baro pulu açık olarak bir yargılama gideri olarak yazılmamış olmasına rağmen, 1-ç bendinde vekaletname düzenlenmesine ilişkin giderler ifadesinin kullanılmış olması baro pulunun HMK’ya göre bir yargılama gideri olarak kabul edilmesi gerektiği yönünde yorumlanmıştır.
Pulun vekaletnameye eklenmesi Avukatlık Kanunu’nun 27’inci maddesi nedeniyle bir zorunluluktur ve pulsuz vekaletnameye dayanılarak işlem yapılamamaktadır.
Yargı Harçları Tablosu 2023
| Harçlar 2023 Yılı | Maktu | Nispi |
|---|---|---|
| Mahkeme Harçları | ||
| Başvurma Harcı (Asliye ve İdare Mahkemelerinde) | 269,85 Türk Lirası | |
| Başvurma Harcı (Sulh Hukuk Mahkemeleri) | 123,60 Türk Lirası | |
| Başvurma Harcı ( Bölge Adliye Mahkemeleri, Bölge İdare Mahkemeleri, Yargıtay, Danıştay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde) | 269,85 Türk Lirası | |
| Celse Harcı | ||
| Karar ve İlam Harcı | ‰ 68,31 | |
| Karar ve İlam Harcı (Delil tespiti, ihtiyati haciz ve ihtiyati tedbir kararlarında) | 444,60 Türk Lirası | |
| Karar ve İlam Harcı (Açılmış davalarda uyuşmazlıkların arabuluculuk yoluyla çözümlenmesi halinde, arabuluculuk son tutanağına dayalı olarak verilen kararlarda) | ||
| Peşin Harç | ‰ 68,31 / 4 | |
| Keşif Harcı | 1912,35 Türk Lirası | |
| Vekalet Harcı | 38,40 Türk Lirası | |
| Islah Harcı | ‰ 68,31 / 4 | |
| İstinaf Kanun Yoluna Başvurma Harcı | 738 Türk Lirası | |
| İstinaf Karar ve İlam Harcı | 269,85 Türk Lirası | ‰ 68,31 / 4 |
| Temyiz Kanun Yoluna Başvurma Harcı | 1.330,20 Türk Lirası | |
| Temyiz Karar ve İlam Harcı | 269,85 Türk Lirası | ‰ 68,31 / 4 |
| İcra Harçları | ||
| İcraya Başvurma Harcı | 269,85 Türk Lirası | |
| İcraya Koyma Harcı (Peşin Harç) | ‰ 5 | |
| İcranın Yerine Getirilmesi Harcı | 269,85 Türk Lirası | |
| Haciz Teslim ve Satış Harcı | 633,60 Türk Lirası | |
| Cezaevi Harcı | %2 | |
| Tahsil Harcı (Satıştan Sonra) | %11,38 | |
| Tahsil Harcı (Hacizden Sonra) | %9,10 | |
| Tahsil Harcı (Hacizden Sonra Haricen Tahsilde) | %4,55 | |
| Tahsil Harcı (Takibin Kesinleşmesinden Sonra) | %9,10 | |
| Tahsil Harcı (Takibin Kesinleşmesinden Önce Haricen Tahsilde) | %2,27 | |
| Tahsil Harcı (Ödeme Emrinin Tebliğinden Önce) | %0 | |
| Feragat Harcı | %2,27 | |
| Vekalet Harcı | 38,40 Türk Lirası | |
| Merkezi Takip Harcı | %2 | |
| Diğer Harçlar | ||
| Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Başvurma Harcı | 2.220,60 Türk Lirası | |
III. Avanslar
Avanslara ilişkin kanuni düzenleme Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 120’nci ve 324’üncü maddesinde yer almaktadır. 120’nci madde gider avansına ilişkindir:
“Davacı, yargılama harçları ile her Adalet Bakanlığınca çıkarılacak gider avansı tarifesinde belirlenecek olan tutarı, dava açarken mahkeme veznesine yatırmak zorundadır.
Avansın yeterli olmadığının dava sırasında anlaşılması hâlinde, mahkemece, bu eksikliğin tamamlanması için davacıya iki haftalık kesin süre verilir.
Taraflardan her birinin ikamesini talep ettiği delil için mahkemece belirlenen delil avansına ilişkin 324’üncü madde hükümleri saklıdır.”
Adalet Bakanlığınca her yıl “Gider Avansı Tarifesi” hazırlanarak yayımlanmaktadır. Yasal düzenlemede de belirtildiği gibi gider avansının sorumlusu davacıdır. Gider avansının miktarı “Gider Avansı Tarifesinde” şu şekilde belirtilmiştir: “Davacı, taraf sayısının beş katı tutarında tebligat ücreti ile diğer iş ve işlemler için 150 TL toplamını avans olarak öder.”
Gider avansından farklı olarak “Delil avansı” ise delillerin ibrazı, ilgili yerlerden getirtilmesi, tanıkların (ve gerekirse bilirkişilerin ya da uzmanların) dinlenmesi için gerekli olan masrafların karşılanması için yatırılan paradır. Delil avansı, o delille iddiasını ispatlayacak tarafça yatırılmalıdır. Ancak ilgilisinin bu gerekliliği yerine getirmemesi hâlinde, diğer taraf da delil avansını yatırabilir.
Gider avansı ile delil avansı arasındaki en önemli fark, gider avansının dava şartı olmasına rağmen delil avansının dava şartları arasında sayılmamış olmasıdır (Hukuk Muhakemeleri Kanunu 114’üncü maddenin birinci fıkrasının g bendi). Bu bakımdan gider avansının yatırılmaması ya da yargılama süreci içinde tamamlanmaması hâlinde davanın, dava şartı yokluğundan reddi gerekirken, delil avansının yatırılmaması hâlinde o delile dayanmaktan vazgeçilmiş kabul edilerek, yargılamaya devam edilir ve o delille ispatlanacağı düşünülen vakıa ispatlanamamış sayılır. Böyle bir durumda hâkim, mevcut delil durumuna göre karar verir.2
Delil avansına ilişkin madde 324 hükmü şu şekildedir: “Taraflardan her biri ikamesini talep ettiği delil için mahkemece belirlenen avansı, verilen kesin süre içinde yatırmak zorundadır. Taraflar birlikte aynı delilin ikamesini talep etmişlerse, gereken gideri yarı yarıya avans olarak öderler.
Taraflardan birisi avans yükümlülüğünü yerine getirmezse, diğer taraf bu avansı yatırabilir. Aksi hâlde talep olunan delilin ikamesinden vazgeçilmiş sayılır.
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği dava ve işler hakkındaki hükümler saklıdır.”
Medeni Usul Hukuku Yayınlarımız
Bizi Arayın : +90 212 909 86 34
Mail Gönderin : info@ballawyer.com
