Tutuklama ve Tutukluluğa İtiraz | BAL Avukatlık Bürosu İstanbul

I. Tutuklama Nedir?

Tutuklama, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 100 ila 108’inci maddeleri arasında düzenlenen, suç işlediği yönünde kuvvetli şüphe bulunan kişinin sahip olduğu hürriyetin, kaçmasını veya delilleri karartmasını engellemek amacıyla kısıtlanmasıdır. Bir koruma tedbiridir. Tutuklama kararını sadece hakim verebilmektedir. Soruşturma aşamasında sulh ceza hakimi, kovuşturma aşamasında tutuklama kararını yargılamayı yapan mahkeme verir. Hakkında tutuklama tedbirine karar verilen kişinin suçu işlediği henüz sabit değildir. Bu nedenle hakkında tutuklama kararı verilen kişi ‘tutukluluğa itiraz dilekçesi‘ ile kararın kaldırılmasını isteyebilmektedir.

1. Tutuklama Şartları Nelerdir?

Tutuklama nedenleri Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 100’üncü maddesinde; “Şüpheli veya sanığın kaçması, saklanması veya kaçacağı şüphesini uyandıran somut olgular varsa. Şüpheli veya sanığın davranışları; 1. Delilleri yok etme, gizleme veya değiştirme, 2. Tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapılması girişiminde bulunma, Hususlarında kuvvetli şüphe oluşturuyorsa.” şeklinde hükme bağlanmıştır. Tutuklama, istisnai bir koruma tedbiridir.

Tutuklamanın maddi şartları; kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin ve tutuklama nedeninin bulunmasıdır. Tutuklamanın şekli şartları ise; tutuklama yasağının bulunmaması, muhakeme şartının gerçekleşmesi, şüpheli veya sanığın huzurda bulunması, güvence belgesi verilmemiş olması hakim veya mahkeme kararının bulunmasıdır. Tutuklama nedenleri;

Şüphelinin kaçma şüphesinin bulunması,
Şüpheli veya sanığın davranışları, delilleri yok etme, gizleme veya değiştirme ihtimali,
Tutuklunun tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapması olarak sayılabilmektedir.

2. Tutukluluk Süresi Ne Kadar Olabilir?

Tutuklama kararından sonra tutukluluğun devamına ve tahliye taleplerinin reddine ilişkin kararlar ile tutukluluk süreleri uzatılabilmektedir. Soruşturma evresinde tutuklama süresi kural olarak ağır ceza mahkemesinde görülecek davalar bakımından bir yılı geçemez. Asliye ceza mahkemesinde görülecek davalarda ise altı ayı geçemez. Fakat soruşturma evresinde Türk Ceza Kanunundaki;

Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar,
Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar,
Milli Savunmaya Karşı Suçlar,
Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk ve Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlarda ve toplu olarak işlenen suçlarda tutukluluk süresi en çok bir yıl altı aydır. Ayrıca altı ay daha uzatılabilir ve kişiler 2 yıl boyunca tutuklu kalabilirler.

Kovuşturma evresinde ise ağır ceza mahkemesinde görülen davalarda tutukluluk süresi kural olarak en fazla iki yıl sürebilmektedir. Zorunlu hallerde bu iki yıllık süre 3 yıl uzatılabilmektedir. Yukarıda sayılan suçlarda ise 5 yıl uzatılabilmektedir. Sonuç olarak ağır ceza mahkemesinde bir kişi toplam 5 yıl, yukarıda sayılan suçlardan yargılanıyorsa 7 yıl tutuklu kalabilmektedir.

Ağır ceza mahkemesinde görülmeyen davalarda en fazla bir yıl sürebilmektedir. Fakat bu süre altı ay daha uzatılabilmektedir ve kişiler en fazla 1 buçuk yıl tutuklu kalabilmektedir.

3. Tutukluluğun Gözden Geçirilmesi

Tutukluluğu devam eden bir şüpheli veya sanığın soruşturma veya kovuşturma sürecinde tutuklanmasını gerekli kılan tutuklama koşul ve nedenlerinin halen varlığını devam ettirip ettirmediğine bakılması gerekir. Soruşturma evresinde her otuz günde bir sulh ceza hakimi tarafından şüphelinin tutukluluğu tekrar gözden geçirilmektedir.

Soruşturma evresinde eğer bütün deliller toplanmışsa ve kaçma şüphesi de yoksa suçu işlediğine dair yeterli şüphe mevcut olsa da Cumhuriyet savcısı tutukluyu serbest bırakabilmelidir. Tutukluluğun devamı hakkında verilecek olan her karar yeni bir tutuklama kararı hükmündedir. Kovuşturma evresinde ise tutukluluk incelemesi yargılamanın yapıldığı mahkeme tarafından yapılmaktadır.

II. Tutukluluğa İtiraz Dilekçesi Nedir?

Tutuklama kararının Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 101’inci maddesinin ikinci fıkrasında;

“Tutuklamaya, tutuklamanın devamına veya bu husustaki bir tahliye isteminin reddine ilişkin kararlarda;

a) Kuvvetli suç şüphesini,

b) Tutuklama nedenlerinin varlığını,

c) Tutuklama tedbirinin ölçülü olduğunu,

d) Adli kontrol uygulamasının yetersiz kalacağını, gösteren deliller somut olgularla gerekçelendirilerek açıkça gösterilir. Kararın içeriği şüpheli veya sanığa sözlü olarak bildirilir, ayrıca bir örneği yazılmak suretiyle kendilerine verilir ve bu husus kararda belirtilir.”

şeklinde içinde barındırması gereken unsurlar kanunda belirtilmiştir.

Tutuklama kararına karşı soruşturma aşamasında da kovuşturma aşamasında da itiraz yolu açıktır. Tutuklama kararında itiraz usulü gösterilmektedir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 104’üncü maddesinde; “Soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında şüpheli veya sanık salıverilmesini isteyebilmektedir. Şüpheli veya sanığın tutukluluk hâlinin devamına veya salıverilmesine hâkim veya mahkemece karar verilmektedir. Bu kararlara itiraz edilebilir.” hükmüne yer verilmiştir.

Tutukluluğa itiraz, bir dilekçe ile yapılmaktadır. Ama tutukluluğa itiraz sözlü olarak zabıt katibine beyanda bulunarak ve tutanağa geçirtilerek de yapılabilmektedir. Tutukluluğa itiraz dilekçesi, kişinin tutuklama kararının neden haksız olduğu belirtilen ve tahliyesini talep eden dilekçedir. Tutukluluğa itirazı şüpheli/sanığın kendisi, avukatı, yasal temsilcisi veya eşi yapabilmektedir.

III. Tutukluluğa İtiraz Nereye Yapılır?

Soruşturma aşamasında, tutukluluğa itiraz ve tutukluluğun devamına itiraz kararı veren sulh ceza hakimliğine bir tutukluluğa itiraz dilekçesi verilerek yapılmaktadır. Sulh ceza hakimliğinin bu kararını nöbetçi asliye ceza mahkemesi gözden geçirir ve tutukluluğun devam edip etmeyeceğine karar verir.

Kovuşturma aşamasında, kararı veren mahkemeye dilekçe verilerek bir üst numaralı mahkemeden tahliye istenerek yapılmaktadır.

IV. Tutukluluğa İtiraz Süresi Ne Kadardır?

Tutukluluğa itiraz süresi, eğer karar sanık/şüphelinin yüzüne karşı verildiyse kararın verildiği andan itibaren başlamaktadır. İtiraz süresi 7 gündür. 7 gün içerisinde mahkemeye hitaben dilekçe ile tutukluluğa itiraz edilmesi gerekmektedir. Eğer 7 günlük süre kaçırılırsa şüpheli/sanık veya avukatı mahkemeye tahliye talepli dilekçe vererek tahliyeyi talep edebilmektedir.

V. Tutukluluğa İtiraz Reddedilirse Ne Yapmak Gerekir?

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 105’inci maddesinde; “Tutuklama kararına itiraz üzerine, tutuklama kararını veren hakimlik veya mahkeme, kendi verdiği tutuklama kararının 3 gün içinde değiştirmezse, yani tutukluluğun devam etmesi gerektiği kanaatindeyse itiraz dilekçesinin kendisine verildiği tarihinden itibaren üçüncü günün sonunda itirazı incelemeye yetkili merciiye gönderir.” hükmüne yer verilmiştir. Tutukluluğa itiraz reddedilirse, sanık/şüpheli veya avukatı her zaman tahliye talepli dilekçe ile mahkemeden tahliye isteyebilmektedir.

VI. Tutukluluk Halinin Devamına İtiraz Dilekçesi

Tutukluluğu devam eden şüpheli/sanık için en geç 30 günlük aralıklarla tutukluluk incelemesi yapılması gerekir.

Tutukluluk incelemesi veya tutukluluğun gözden geçirilmesi ise kovuşturma aşamasında mahkemenin duruşma aralarında yaptığı, soruşturma aşamasında nöbetçi sulh ceza hakimliğinin yaptığı bir incelemedir. Tutukluluk incelemesi, kural olarak dosya üzerinden şüpheli veya sanığın tutukluluk durumunun incelenerek tahliyesi veya tutukluluğunun devamına yönelik bir karar verilmesidir.

Tutukluluğun devamına karar verilirse, tutukluluğun devamı kararına da kovuşturma aşamasında bir üst mahkemeye, soruşturma aşamasında asliye ceza mahkemelerine itiraz yolu açıktır. Kararın verilmesinden itibaren 7 gün içinde tutukluluk halinin devamına itiraz edilmesi gerekir.